نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مهسا مردانی ¹
• معین توسن ²
• ملیحه فلکی ³

¹ دانشجوی دکتری مهندسی و مدیریت منابع آب، گروه مهندسی عمران، دانشکده مهندسی، دانشگاه بیرجند

² دانشجوی دکتری منابع آب، گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه بیرجند

³ استادیار، گروه تولید و مهندسی ژنتیک گیاهی، دانشگاه بیرجند- استادیار ترویج و آموزش کشاورزی و عضو گروه پژوهشی خشکسالی و تغییر اقلیم،

چکیده

مدیریت مشارکتی آب‌های زیرزمینی (PGM) به عنوان رویکردی نوظهور در حکمرانی منابع آب، به دنبال پاسخگویی به چالش‌های فزاینده پایداری این منابع حیاتی در عصر آنتروپوسین است. پژوهش حاضر، با اتخاذ روش‌شناسی کتاب‌سنجی، به واکاوی نظام‌مند معماری دانش حوزه PGM می‌پردازد. با تحلیل داده‌های کتاب‌شناختی 484 مدرک نمایه شده در پایگاه Web of Science (2025-2003)، ساختار مفهومی، روندهای موضوعی و قطب‌های فعال پژوهشی این حوزه ژرف‌کاوی می‌گردد. نتایج این تحلیل کمی و کیفی، گسترش چشمگیر و تثبیت جایگاه PGM در ادبیات علمی را با نرخ رشد سالانه 03/11% و میانگین استناد 48/19 به ازای هر مدرک نشان می‌دهد. تحلیل هم‌وقوعی کلمات کلیدی، پنج خوشه مفهومی متمایز را نمایان می‌سازد: (1) آلودگی و کیفیت آب زیرزمینی با تمرکز بر کاربرد GIS، (2) پایداری منابع آب در بخش کشاورزی و تاثیر تغییرات اقلیمی، (3) حکمرانی مشارکتی و سیاست‌گذاری چندسطحی، (4) سازگاری با تغییرات اقلیمی و نقش دانش و مشارکت ذینفعان، و (5) مدل‌سازی حوضه آبریز و کیفیت منابع. کلیدواژه‌های کانونی "حکمرانی"، "همکاری"، "تغییرات اقلیمی"، "پایداری" و "مدیریت آب زیرزمینی" به عنوان مضامین مسلط و پرتکرار در این حوزه شناسایی شدند. تحلیل روند انتشار کلمات کلیدی، گذار از رویکردهای فنی-هیدرولوژیکی صرف به سمت پارادایم جامع‌نگر و بوم‌شناختی با تاکید بر ابعاد اجتماعی-سیاسی، سازگاری و تاب‌آوری را آشکار می‌سازد. نشریات Water و Hydrogeology Journal به عنوان منابع پیشرو و موسسات پژوهشی ایالات متحده آمریکا به عنوان قطب‌های اصلی تولید دانش در این حوزه معرفی می‌گردند

کلیدواژه‌ها

• پایداری منابع آب
• تغییر اقلیم
• حکمرانی آب
• مدیریت مشارکتی آب زیرزمینی
• مشارکت ذینفعان

موضوعات

• آبخوان وقنات

عنوان مقاله [English]

Participatory Groundwater Governance (PGM): Charting a Course for Sustainable Innovation in the Face of Climate Change

نویسندگان [English]

• Mahsa Mahsa ¹
• Moein Tosan ²
• Malihe Falaki ³

¹ PhD Candidate in Water Resources Management and Engineering, University of Birjand, Birjand, Iran

² PhD Candidate in Water Resources, University of Birjand, Birjand, Iran

³ Assistant Professor, Department of Plant Production and Genetics Engineering, University of Birjand- Assistant Professor of Agricultural Extension and Education and member of the Drought and Climate Change Research Group, University of Birjand

چکیده [English]

Participatory Groundwater Management (PGM) has emerged as a novel approach in water governance, seeking to address the escalating challenges to the sustainability of these vital resources in the Anthropocene epoch. This study, employing a bibliometric methodology, systematically deconstructs the knowledge architecture of the PGM domain. Through the analysis of bibliographic data from 484 documents indexed in the Web of Science database (2003-2025), the conceptual structure, thematic trends, and active research hubs within this field are rigorously investigated. The findings of this quantitative and qualitative analysis reveal the significant expansion and consolidation of PGM within the scientific literature, characterized by a noteworthy annual growth rate of 11.03% and a high average citation rate of 19.48 citations per document. Co-occurrence analysis of keywords unveils five distinct conceptual clusters: (1) Groundwater Pollution and Quality, emphasizing GIS applications; (2) Water Resources Sustainability in Agriculture and the impact of Climate Change; (3) Participatory Governance and Multi-level Policymaking; (4) Adaptation to Climate Change and the role of Knowledge and Stakeholder Participation; and (5) Watershed Modeling and Water Quality. The core keywords "Governance," "Collaboration," "Climate Change," "Sustainability," and "Groundwater Management" are identified as dominant and recurrent themes within this domain. Trend analysis of keyword publication years elucidates a paradigm shift from solely technical-hydrological perspectives towards a holistic and eco-social paradigm, emphasizing socio-political dimensions, adaptation, and resilience. The journals Water and Hydrogeology Journal emerge as leading sources, and research institutions in the United States of America are identified as primary knowledge production hubs in this field.

کلیدواژه‌ها [English]

• Participatory Groundwater Management
• Climate Change
• Water Governance
• Water Resources Sustainability
• Stakeholder Participation