نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمدرضا بخشی
• ملیحه فلکی
• سارا محبی پور

دانشگاه بیرجند

چکیده

نقش دانش بومی که حاصل تجربیات چند هزار ساله پیشینیان بوده و در طول زمان با عمل توام شده، در مدیریت منابع آبی بخش کشاورزی غیر قابل انکار است. باغداران خراسان جنوبی نیز با درک محدودیت منابع آبی و به ویژه قنوات، با تکیه بر دانش بومی خود درصدد تطبیق نوع و سطح کاشت محصولات خود با این محدودیت بوده اند. پژوهش حاضر به منظور بررسی نقش دانش بومی آبیاری در تعیین الگوی کاشت محصولات باغی با تاکید بر نقش قنات در سطح 15روستای منطقه القورات از توابع بخش مرکزی شهرستان بیرجند انجام شد. این تحقیق، از لحاظ هدف کاربردی و به شیوه پیمایشی انجام شده است. جمع آوری داده‏ها از طریق انجام مصاحبه‏های باز و عمیق، مشاهده مستقیم و بررسی اسناد و مدارک صورت گرفت. با استفاده از فرمول کوکران تعداد 146 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب و سپس پرسشنامه‏های محقق ساخته به صورت تصادفی توسط باغداران تکمیل گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از نرم افزار SPSS استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد دانش بومی آبیاری در تعیین الگوی کاشت محصولات باغی موثر بوده است و بین متغیر دبی قنات و الگوی کاشت محصولات باغی شامل نوع، آرایش و نحوه استقرار و تراکم درختان باغی، رابطه معنی‏داری وجود دارد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که باغداران منطقه مورد مطالعه به لحاظ مدیریت بهینه مصرف آب از دانش بومی غنی برخوردار بوده و می‏توان با تلفیق آن با دانش فنی، جهت سیاست‌گذاری در بخش کشاورزی و باغداری از آن بهره برداری نمود.

کلیدواژه‌ها

• دانش بومی
• قنات
• الگوی کاشت
• خراسان جنوبی

عنوان مقاله [English]

The Role of Indigenous Irrigation Knowledge Based on Qanat System in Determining the Planting Pattern of Horticultural Crops (Birjand Alqurat District)

نویسندگان [English]

• bakhshi Mohammad Reza
• malihe falaki
• sara mohebbi pour

university of birjand

چکیده [English]

The role of indigenous knowledge, derived from the experiences of millennia of predecessors and integrated over time, in the management of agricultural water resources is undeniable. South Khorasan gardeners, by understanding the limitations of water resources and relying on their indigenous knowledge, have sought to adapt the type and level of planting of their crops to this limitation. The purpose of this study was to investigate the role of indigenous irrigation knowledge in determining the pattern of planting of horticultural crops with emphasis on the role of Qanats in 15 villages of Alqurat district of central part of Birjand County. This research has been applied in terms of purpose and survey method.Data were collected through in-depth interviews, direct observation and document review. Using Cochran formula, 146 individuals were selected as sample size and then gardeners randomly filled out the researcher-made questionnaires. SPSS software was used for data analysis. The results showed that indigenous irrigation knowledge was effective in determining the pattern of planting crops and there was a relationship between the Qanat discharge and the pattern of planting crops including the type, arrangement and method of establishment and trees density. The findings of the study show that the gardeners of the study area have rich indigenous knowledge in terms of optimal water consumption management and can be used for policy making in agriculture and horticulture by combining it with technical knowledge.

کلیدواژه‌ها [English]

• Indigenous Knowledge
• Planting Pattern
• South Khorasan
• Qanat