نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• منیره فغانی ¹
• توحید علیقلی‌نیا ¹
• خلیل قربانی ²

¹ دانشجوی دکتری گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

² دانشیار گروه مهندسی آب، دانشکده آب و خاک، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

چکیده

در سال‌های اخیر، با رشد جمعیت و افزایش تقاضا برای تولید محصولات بیشتر، فعالیت‌های کشاورزی رشد بیشتری در دشت ارومیه داشته و با توجه به محدود بودن منابع آب‌های سطحی، عمدتاً برداشت از آب‌های زیرزمینی، منجر به افت شدید منابع آب زیرزمینی در این منطقه شده است. در این تحقیق به منظور بررسی تأثیر محصولات کشاورزی بر تنش‌های وارده بر آب‌های زیرزمینی، شاخص ردپای آب زیرزمینی به‌کار گرفته شد. بدین منظور هشت محصول زراعی انتخاب شدند و شاخص‌های ردپای آب محصولات، ردپای آب زیرزمینی، تنش وارده به آب‌های زیرزمینی، شدت مصرف آب و بهره‌وری مورد محاسبه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که مقدار شاخص ردپای آب زیرزمینی برای تمامی محصولات مورد بررسی در دشت ارومیه 46/5104 کیلومتر مربع و مقدار تنش وارده بر آب‌های زیرزمینی 97/5 واحد به‌ دست آمد. در بین محصولات مورد بررسی نیز دو محصول گندم و یونجه به ترتیب با 78/1 و 8/2 واحد بیشترین تنش را به آب‌های زیرزمینی منطقه وارد می‌کنند. با افزایش راندمان آبیاری به 25 درصد، میزان شاخص تنش وارده بر آب‌های زیرزمینی برای محصول گندم به کمتر از 1 واحد رسید. نتایج حاصل از بررسی شدت مصرف آب و بهره‌وری محصولات نیز نشان داد که با افزایش راندمان، از شدت مصرف آب کاسته شده و بهره‌وری محصولات افزایش مییابد. اما افزایش راندمان آبیاری به تنهایی از بین برنده کل تنش‌های وارده بخش کشاورزی به محیط زیست و به‌ خصوص منابع آب‌های زیرزمینی نخواهد بود و فقط یک عامل کمکی در کنار سایر عوامل می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

• بهره‌وری
• راندمان آبیاری
• دشت ارومیه
• ردپای آب زیرزمینی
• شدت مصرف آب

عنوان مقاله [English]

Investigation of groundwater stress using groundwater footprint indicator in agricultural products

نویسندگان [English]

• Monireh Faghani ¹
• Tohid Aligholi Nia ¹
• Khalil Ghorbani ²

¹ Ph.D. Candidate of Water Engineering Department of Gorgan university of Agricultural Sciences and Natural Resources

² Associate Professor, Department of Water Engineering, Faculty of Water and Soil, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran

چکیده [English]

Agricultural activities have grown more due to population growth and increasing demand for more products in the Urmia plain in recent years and have mainly been expanded with groundwater withdrawal, and because of the limited availability of surface water resources, this issue has led to a sharp drop in groundwater resources in the area. In this research, the groundwater footprint indicator was used to study the agricultural products’ effect on groundwater stresses. For this purpose, eight crops were selected, and the indices of water footprints, groundwater footprints, groundwater stresses, water use intensity, and efficiency were calculated. The results showed that the groundwater footprint indicator and the stress on groundwater resources for all studied products in Urmia plain were respectively 464.5 km2 and 5.97 units. Among the studied crops, wheat and alfalfa put the most stress on the groundwater of the region with 1.78 and 2.8 units, respectively. By increasing the irrigation efficiency to 25%, the stress index applied to groundwater for wheat yield became less than 1 unit. The study results on the water use intensity and products’ efficiency also showed that water consumption decreases with increasing efficiency, and products’ efficiency increases. However, increasing irrigation efficiency alone will not eliminate the entire stresses on the agricultural sector, the environment, and in particular, groundwater resources, and it is only an additional factor along with other factors.

کلیدواژه‌ها [English]

• Productivity
• Stress
• Urmia Plain
• Underground Water Footprint
• Water use Intensity