نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سید مصطفی طباطبائی ¹
• حسین خزیمه نژاد ²

¹ گروه علوم و مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند ایران

² دانشگاه بیرجند، دانشکده کشاورزی، گروه علوم و مهندسی آب

چکیده

قنات دانش بومی ایرانی و فنی برای دستیابی به آب و انتقال آن به اراضی مستعد کشاورزی و ایجاد سکونتگاه می‌باشد و پایدارترین شیوه متناسب با شرایط جغرافیایی گستره وسیعی از مناطق خشک ایران محسوب می‌شود. بروز خشک‌سالی و افزایش تقاضای آب در دهه‌های گذشته باعث تغییر شیوه استحصال آب از طریق چاه به جای قنات شده است که با تجاوز به حریم قنات‌ها و برداشت‌های بی‌رویه باعث خشک شدن بسیاری از قنات‌ها و افت شدید آبخوان‌ها شده و بحرانی شدن وضعیت بسیاری از دشت‌ها و رو آوردن بخش مدیریت آب به روش‌های ناپایداری مانند انتقال بین حوضه‌ای را به دنبال داشته است. از اینرو‌ تعداد زیاد رشته قنوات و پراکندگی مناسب آن در خشک‌ترین نواحی ایران لزوم توجه به این سرمایه ملی و نگهداری و احیای آن را جهت تامین بخشی از نیازهای آبی و کاهش تنش و مدیریت بحران کم آبی را ضروری می-سازد. در این پژوهش جهت ارج نهادن به ارزش قنات و ترویج احیای آن، ابتدا به بیان اهمیت قنات و ضرورت محافظت از آن پرداخته شده است. سپس بر اساس معیارهای مختلف قنات‌ها به دسته‌بندی‌های مختلف تقسیم‌بندی شده است. در ادامه محاسن و معایب قنات و روش‌های تغذیه سطحی و زیرزمینی آن مورد بررسی قرا گرفته است. در انتها روش‌های حفاظتی بخش خشکه‌کار و روش‌های افزایش آبدهی تره‌کار قنات به صورت طبقه‌بندی شده ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

• دانش بومی
• تغذیه آبخوان
• لایروبی
• کوره قنات
• مدیریت منابع آب

عنوان مقاله [English]

Studying Qanat, Protective Methods and Increasing its Discharge

نویسندگان [English]

• seyed mostafa tabatabaei ¹
• Hossein Khozeymehnezhad ²

¹ Department of Science and Engineering, Faculty of Agriculture, University of Birjand

² University of Birjand. Faculty of Agriculture, Department of Science and water engineering

چکیده [English]

Qanat (aqueduct) is an Iranian native and technical knowledge for water acquisition and its transferring into agriculture prone lands and building settlements. Also, it is considered as the most sustainable way according to the geographical conditions of wide range of Iran’s drylands. Drought and increasing water demand in the past decades have led to a change in the way of water harvesting through well instead of Qanat where by exceeding Qanat scope and wasteful harvestings, it has caused many Qanat to be dried and intense drop in aquifers, which has resulted in the crisis situation of most plains and applying stainable methods such as inter-basin transfer by the water management sector. Therefore, the large number of Qanat and its proper dispersion in the driest lands of Iran necessitate paying attention to this national capital and its maintenance and restoration in order to meet some of the water requirements and alleviate tension and water scarcity crisis management. In this research, first the importance of Qanat and necessity of its protection are discussed in order to reward the value of Qanat and encourage its revival. Then, Qanat are classified into several classes according to different criteria. Later, the advantages and disadvantages of Qanat and its surface and underground recharge methods are studied. At last, the protective methods of drying sector and increasing the discharge of Qanat are presented in a categorized manner.

کلیدواژه‌ها [English]

• Native knowledge
• Aquifer recharge
• Dredging
• Qanat furnace
• Water resources management